سرانجام تلاش ها به ثمر نشست چاپ
کد خبر : 1365 پنجشنبه ، 26 شهریور 1388 ، 09:11

با پیگیری های مکرر  کار گروه محیط زیست و فضای سبز شهری و جنگلی ،سرانجام گامی شایان تقدیر در جهت تغییر فرهنگ درختکاری با جایگزینی کاشت درختان بارور به جای درخت کاج برداشته شد. نتیجه این تلاش ها که چندین سال بود ادامه داشت منجر شد تا مجلس شورای اسلامی نسبت به این جریان مرموز عکس العمل نشان داده و در نهایت دستورات لازم برای جایگزینی صادر گردد. در زیر متن کامل دستور معاون محترم وزیر و رییس سازمان جنگل ها و مراتع و آبخیزداری کشور قرار داده شده است.از آنجا که ممکن است متن کمی ناخوانا باشد متن تایپ شده آن در ذیل نامه آمده است.

جناب آقای محمد رضا جهانسوز

معاون محترم وزیر در امور تولیدات گیاهی

سلام علیکم

احتراما عطف به نامه شماره 700/28087 مورخ10/9/87 منضم به نامه شماره 178/87/1 الف مورخ 12/8/87 جناب آقای دکتر اسدا.. بادامچیان نماینده محترم مردم شریف تهران در مجلس شورای اسلامی درخصوص پیشنهاد جایگزین نمودن انواع گونه گیاهی با درخت کاج وکشت زیتون در مراسم درخت کاری به استحضار میرساند،نخستین جنگلکاری انجام شده وحفاظت از جنگلهادرجهان را به ایرانیان نسبت می دهند ومبدا این توجه نیز به حکومت هخامنشیان برمیگردد،خشایارشاه در دستوری حکومتی جهت حفاظت ازتوده های جنگل سرو ،گروهی ویژه ای از لشگریان را برای این امر گماردند،باغهای ایرانی یا به عبارت صحیح ترپردیس های ایرانی که امروزه دردانشگاههای معتبر جهان مورد تدریس قرار می گیرد نشانه ای از توجه ایراینان به توسعه فضای سبز می باشد.وجود صدها درخت کهنسال در گستره وسیع فلات ایران که عمر آنها هزاره ها رادرنور دیده است نیز خود نشانی از دانش بومی ایرانیان در انتخاب صحیح گونه برای اقلیم متعدد ومتنوع این سرزمین است.در گستره وسیع کشور ایران که در مجموع اعم از دوران باستان تاکنون محدوه ای است در زمره مناطق خشک ونیمه خشک جهان قرار دارد ودرخت همواره مورد توجه احاد ساکنین آن اعم از نخبگان وعوام بوده است،در آموزه های دینی،اجتماعی ،اقتصادی و.. در توسعه وترویج کاشت درختان ونگهداری از آنها توجه خاص را مبذول داشتند ،فرستاده خدا وختم رسل حضرت محمد (ص)شکستن شاخه درختان را همچون شکستن بال فرشتگان می انگارند که خود اتمام حجتی است بر اهمیت وارزش درختان در محیط زیست بشری .عملکرد گذشته در توسعه فضای سبز گستره ایران به ویژه در انتخاب امر گونه ها ممکن است در مواردی کارنامه چندان قابل قبولی نداشته باشد ودر رفع این نقیصه ،چنانکه رویکردی مطلق ویکسویه به توسعه درختان مثمر وچوبده صنعتی در چارچوب توسعه فضای سبز شهرهاروآورده شود بنا به دلائل تخصصی وکارشناسی امکان پذیر نیست.

توسعه کاشت درخت کاج کریسمس در شهرهای ایران در ادبیات سازمان جنگلها،مراتع آبخیزداری کشور مهجور وتا حدودی ناشناخته است،چنانچه مراد از این گونه، گونه ای درختی باشد که هم وطنان مسیحی ما در عید کریسمس به تزئین آن می پردازند،یکی از 40گونه خانواده درختان ودرختچه های همیشه سبز کاجها به نام پیسه آ(picea sp   )یا کاج نوئل می باشد که دربین گونه های سوزنی  برگ غیر بومی وارد ایران شده واز جمله گونه هائی است که از کمترین سطح توسعه کاشت برخوردار است وبه طور عمده محدود می گردد به منطقه اکولوژیکی شمال کشور ویا تک پایه های کاشته شده در مناطق خارج از شمال است.چنانچه در برداشتی عام ،مراد درختان سوزنی برگ به طور کلی باشد،برای اظهار نظر تاملی بیشتر در مبانی کارشناسی تر را می طلبد .این سرزمین پهناور که از سه ناحیه رویشی (region)منفک،برخوردار است که وسیع تر ین ناحیه آن مربوط به ناحیه روحیه رویشی ایران،تورانی است(حدود سه چهارم خاک کشور)ضمن اینکه انواعی از سوزنی برگها ،بومی هر یک از نواحی رویشی سه گانه می باشد در وسیع ترین این نواحی یعنی ناحیه رویشی ایران- تورانی  گونه سوزنی برگ ارس(junipeus spp)ساختار اصلی بخش وسیعی از جنگلهای این ناحیه رویشی را تشکیل می دهد.(سطحی حداقل در حدود 2.000.000 هکتار معادل حدود 15 درصد کل وسعت جنگلهای کشور) گونه های سوزنی برگ به عام غیر بومی ایران نمی باشند ،بلکه انواعی از آن ساختار اصلی بخش از رویشگاههای کشور را تشکیل می دهند.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که به طور عموم گونه های سوزنی برگ از نیازهای وخواهش های اکولوژیکی پایین تری نسبت به گونه های پهن برگ(broad leaves ) بر خودار هستند.

با عطف توجه به همین خاصیت عمومی وکلی در برخی مناطق اکولوژیک که گونه های اصلی ودراصطلاح بنام کلیماکس(climax) یا نقطه اوج از بین رفته باشند،از گونه های کم نیاز وکم توقع به عنوان گونه های پیشاهنگ(pioneer)و پرستار برای احیا وبازسازی(rehabilitation )رویش های اصلی استفاده به عمل می آید.فلذا نمی توان گستره وسیع متنوع اکولوژیکی ایران را مناسب توسعه کاشت یکی از دو نوع عمده درختان ودرختچه ها یعنی سوزنی برگ وپهن برگ طبقه بندی نمود ،علاوه برآن چنانچه در نامه جناب آقای بادامچیان به آن اشاره شده است به دلیل کمبود منابع آبی وعدم پراکنش مناسب بارش ها ونزولات جوی نیاز آبی گونه هادرتوسعه وترویج فضای سبز را بایدمورد توجه قرارداد وگونه هائی باید برای توسعه فضای سبز انتخاب کرد که از نیاز آبی  کمتری برخوردار باشند.از این منظر گونه های باغی ،مثمر وچوبده به طور عموم از نیازها وخواهش های اکولوژیکی بالاتری بربرخوردارند وباهدفی چند منظوره به نوعی که هم نیازهای فضای سبز رامرتفع نموده وهم از تولید برخوردا باشند،با توجه با کمبود منابع آبی وعمر کم آنها در برخی موارد نمی توانند گونه های مناسبی باشند.

از مهمترین ایراد وارده به توسعه فضای سبز کنونی شهرها واز جمله تهران عدم توجه کافی به گونه های بومی است،که شایسته است از گونه های بومی بیشتری وبا نسبت بالاتری در ترکیب کاشت استفاده به عمل آید ،این گونه ها ضمن سازگاری بالا در مجموع از نیازهای اکولوژیکی پائین تری نسبت به گونه های وارداتی برخوردارند بویژه نیاز آبی وهمچنین نسبت به آفات وامراض مقاوم ترمی باشند.ذکراین نکته نیز ضروری است که درحال حاضر مدیریت فضای سبز شهری به عهده سازمان پارکها وفضای سبز شهرداریها می باشد وسیاست گزاری دراین زمینه توسط سازمان یاد شده اعمال مدیریت میگردد.سرانه فضای سبز درتهران حدود 12.3 متر مربع است که به صورت غیر همگن از 55متر مربع تا سه متر مربع در مناطق مختلف تغییر میکند وحدود 15 متر مربع در شرایط کشورما مناسب است.در طراحی وگسترش فضای سبز شهرها علاوه بر موارد معمول ،پارامترهای تولید اکسیژن ،حسایت به سرما، آلودگی هوا، منظر، رنگ وزیبایی وتجانس نیز در نظر گرفته میشود.

علی ایحال ضمن تقدیر وتشکر از حسن توجه نماینده محترم باید گفت:

1-    انتخاب گونه مناسب وسازگار جهت استفاده ازآن در طراحی پارکهای جنگلی وفضای سبز جزء مقوله بسیار مهم واساسی به شمار می رود.که براین اساس وابستگی زیادی به شرایط اقلیمی،ادافیکی،توپوگرافی واکولوژیکی مناطق مورد عمل دارد بیشک انتخاب صحیح یک گونه جهت کاشت در محل خاص به جمع آوری اطلاعات دقیق در خصوص مواردفوق الذکر دارد وبرهمین اساس نمی توان کاشت یک گونه بخصوص را برای مناطق وسیعی ازگستره رویشی کشور،پیشنهاد نمود.

2-    کاشت گونه های بومی جنگلی در زون جنگل درقالب طرحهای مصوب است ودر سیاست های اجرایی حتی الامکان سعی میشود که از کاشت گونه های غیربومی در اجرای پروژه های احیایی پرهیز شده،مگردرمواردی که به دلیل شدت اثرات تخریب وارده به اکوسیستم جنگل وشکنندگی رویشگاه،کاشت مستقیم گونه های منطقه جوابگو نبوده ولذا دراین شرایط لازم است،حتما از گونه های غیر بومی پیشاهنگ سوزنی برگ که قابلیت استقرار سریع دارند وموجبات اصلاح خاک وخواص آن را فراهم می آورند بالاجبار استفاده شده وبتوان دربلندمدت وپس از اصلاح شرایط میکروکلیمائی،گونه های کلیماکس یک جامعه جنگلی را وارد نمود.

3-    کاشت گونه های مثمر وباغی یا زراعی از جمله انجیر،گلابی،سیب،خرمالوو..در راستای اهداف استراتژیک تعریف نشده است ولی زبان گنجشگ،سنجد،اکالیپتوس،کنار،داغداغان،بادام کوهی،زیتون وعناب درتعدای از نهالستانهای جنگلی کشور (خارج از شمال)تولید شده ودر اجرای طرحهای مصوب مثل  طرح زراعت چوب ویا اجرای پروژه های جنگلکاری مرتبط با طرح توسعه درختکاری وفضای سبز ،دربرخی مناطق کشور(عمدتا به صورت مخلوط)کاشته شده است.همچنین برخی از این گونه ها درراستای ترویج وارتقاءفرهنگ منابع طبیعی در هفته منابع طبیعی که در اسفند ماه هر سال برگزار میگردد به صورت رایگان بین عموم مردم تودیع می شود.

4-    برنامه ریزی در جهت توسعه فضای سبز در محدوده شهرها،شهرکها باشهرداریهای مناطق مختلف کشور بوده که در قالب ایجاد بوستانها وپارکهای شهری ونوع خاص طراحی فضای سبز شهری و متولی وسیاستگزار تعهدات مرتبط یا حفظ،احیاء،اصلاح ،توسعه وبهره برداری ونیز تولید نهال ها و گونه های جنگلی در خارج از محدوده شهری با این این سازمان است و اساسا نوع نگاه طراحی های مرتبط با پارکهای جنگلی وفضای سبز با موارد مورد نظرشهرداریها در بخش مدیریت شهری دارای تفاوتهای قابل ملاحظه ای است.برای ایجاد هر هکتار فضای سبز شهری حداقل بالغ بر 50 میلیون ریال وبرای نگهداری سالانه حداقل 20 میلیون ریال هزینه میگردد.در موارد زیادی هزینه احداث یک هکتار پارک شهری بانضمام فضای سبز و مستحدثات آن از بین 1000تا 3000 میلیون ریال میشود.در صورتیکه در ایجاد فضای سبز (جنگلکاری) و پوشش گیاهی،حداکثر 90میلیون ریال بطور متوسط برای هر هکتار هرینه می شود وپس از استقرار نهال هزینه ای برای نگهداری آن تحمیل نمی گردد.

5-    در خصوص کشت زیتون نیز شایان ذکر است که این گونه سابقا در برخی از نهالستانهای جنگلی مستقر در مناطق خارج از شمال کشور تولید ودر هفته منابع طبیعی بین مردم توزیع می شدکه با توجه به سیاستگذاریهای وزارت متبوع ،هم اینک تولید وتوزیع نهال زیتون عمدتا در نهالستانهای بخش خصوصی ومعاونت تولیدات گیاهی وزارت متبوع صورت میگردد.

6-    با تصویب ضوابط اجرایی توسعه اراضی شیبدار در تاریخ26//3/1387 توسط هیئت محترم دولت به منظور حفاظت از خاک وبهره برداری بهینه از سرزمین وایجاد اشتغال پایدار با غرس گونه های مثمر وچوب ده در اراضی شیب دار که در دستور کار و برنامه ریزی قراردارد،بیاری خدا وبا رعایت مصالح جامعه توسعه فضای سبز وپوشش گیاهی با گوله هایمثمر وغیر مثمر در مناطق مستعد بنحو شایسته ای انجام خواهد شد.

7-    علی ایحال ضمن تشکر از دلسوزی و پیشنهاد جناب آقای بادامچیان ،باعث امتنان خواهد بود مراتب بنحو مقتضی اطلاع رسانی شود.

 

جهت دانلود تصویر بخشنامه ها اینجا کلیک کنید.