گاوزبان گیاهی است علفی و یک­ساله که ارتفاع ساقه آن تا 60 سانتی­متر می­رسد ساقه آن شیاردار و خاردار می­باشد.

برگهای این گیاه ساده و پوشیده از تارهای خشن است. گل­های آن به رنگ آبی، سفید و بنفش می­باشد.

گاوزبان احتمالا از شمال آفریقا به نواحی دیگر راه یافته و امروزه در منطقه مدیترانه، نواحی شمال آفریقا و قسمت­هایی از خاورمیانه می­روید. گل، برگ و سرشاخه­های گل­دار آن به مصرف دارویی می­رسد.

گل گاوزبان شادی‌آور، رقیق‌کننده خون، مقوی قلب، رفع‌کننده اضطراب و دلهره، از بین برنده افسردگی و کاهنده فشارخون و تپش قلب است.

گیاه دارویی گل گاوزبان گیاهی است، علفی و پرطرفدار که در درجه نخست برای بیماری‌های مغزی و در درجه دوم برای بیماری‌های قلبی استفاده می‌شود و گل گاوزبان ایرانی معورف‌ترین نوع این داروی گیاهی است.

گل‌گاوزبان دارای طبع گرم و خشک است همچنین ضد بلغم و سودا، خواب‌آور، آرام‌بخش، مفرح، تسریع کننده و رقیق کننده خون و باز کننده عروق است.

مصرف گل‌گاوزبان برای نفخ مفید بوده همچنین این گیاه دارویی ضدسرفه، مدر، معرق، ضد سموم و تب‌بر است.

خواص مغزی عصبی گل گاوزبان

از خواص مغزی عصبی گل‌گاوزبان می‌توان به خواب‌آور، آرام‌بخش، تقویت‌کنده مغز و اعصاب، ضدجنون و رفع‌کننده حواس‌پرتی، رفع‌کننده اضطراب و دلهره، رفع‌کننده افسردگی و بی‌خوابی عصبی اشاره کرد.

خواص قلبی و عروقی گل‌گاوزبان

از خواص قلبی و عروقی گل‌گاوزبان می‌توان به مسکن، تسریع کننده و رقیق کننده خون و تقویت‌ کننده قلب اشاره کرد همچنین گل‌گاوزبان ضد تصلب شرایین است و فشارخون بالا و تپش قلب را می‌کاهد.

از کاربردهای بالینی گیاه گاوزبان می‌توان به مواردی از جمله از بین برنده افسردگی، شادی‌آور، پاک­سازی کننده سودا و بلغم از بدن، تقویت کننده مغز، قلب و کلیه، درمان گرگرفتگی در یائسه‌ها و تسکین دهنده دردهای قاعدگی اشاره کرد.

همچنین کاربردهای ویژه گل گاوزبان شامل رفع علائم سودایی از مغز، تقویت اعضای رئیسه بدن، جلوگیری از پیری زودرس، ضدگرگرفتگی، تنظیم عادات ماهیانه و درمان انزال زودرس است.

متخصص تغذیه در گفت‌و‌گو با خبرنگار بهداشت و درمان باشگاه خبری فارس توانا اظهار می‌دارد: از گل، برگ و سرشاخه‌های گل‌دار گل‌گاوزبان استفاده می‌شود و مواد مؤثره آن موسیلاژ، صمغ، روغن فرار و تانن است.

به گفته وی، گل گاوزبان تصفیه کننده خون، ملین، خلط‌آور، مدر و آرام‌بخش قلب است همچنین در طب سنتی برای رفع ترس و از بین رفتن سودای خون از گل‌گاوزبان استفاده می‌شود؛ گل‌گاوزبان ضد آسم و سرفه است و فشارخون بالا را کاهش می‌دهد.

این متخصص تغذیه اضافه می‌کند: مصارف دارویی این گیاه به صورت محلی بدین صورت است که گل‌های آبی گل گاوزبان را خشک کرده و دم کرده آن را مورد استفاده قرار می‌دهند. این گیاه در سرماخوردگی به عنوان معرق و کاهش دهنده فشار خون مورد استفاده قرار می‌گیرد همچنین خاصیت آرام‌بخشی دارد.

وی می‌گوید: از خواص دارویی گل گاوزبان می‌توان به آرام کننده اعصاب، تصفیه کننده خون، عرق­آور و ادرارآور بودن اشاره کرد؛ این گیاه کلیه‌ها را تقویت و سرماخوردگی را برطرف می‌کند همچنین در درمان برونشیت مؤثر است و باعث از بین رفتن سرفه می‌شود و بی‌اختیاری دفع ادرار را نیز درمان می‌کند.

خواص داروئی:

گاو زبان از نظر طب قدیم ایران سرد است.

ـ گل گاو زبان و برگ­ های آن تصفیه کننده خون است؛

ـ آرام کننده اعصاب است؛

ـ عرق­آور است؛

ـ ادرارآور است؛

ـ کلیه ­ها را تقویت می­ کند؛

ـ سرماخوردگی را برطرف می­ کند؛

ـ برای از بین بردن سرفه از دم کرده گل گاوزبان استفاده کنید؛

ـ در درمان برونشیت موثر است؛

ـ بی­اختیاری دفع ادرار را درمان می­ کند؛

ـ التهاب و ورم کلیه را درمان می­ کند؛

ـ در درمان بیماری سرخک و مخملک مفید است؛

ـ ضماد برگ­ های گاوزبان برای رفع ورم موثر است؛

ـ برگ­ های گاوز بان را بپزید و مانند اسفناج از آن استفاده کنید؛

ـ برگ­ های تازه گل گاوزبان دارای مقدار زیادی ویتامین C می­ باشد و در بعضی از کشورها آن را داخل سالاد می­ ریزند.

حکیم عقیلی خراسانی در مخزن­الادویه آورده است:

«به فارسي گاوزبان نامند. برگ نبات او با خشونت و ستبري و مايل به سياهي و مفروش بر زمين و بر روي آن نقطه­هاي سفيد شبيه به خار و زغب­دار و ساقش قريب به زرعي و مزغّب و شاخه هايش با زغب و باريك و سفيد و گلش لاجوردي به شكل گل انار و تخمش مستدير و لعابي و در جبال دارالمرز كثيرالوجود است و قسمي از آن كه در اصفهان و در بعضي بلاد گاوزبان مي­دانند، مرماحوز است و گل او لاجوردي و كوچك و مدوّر مي­­باشد.

در اول گرم و تر و قوتش تا هفت سال باقي است و گل او الطف و جميع اجزاء او مفرّح و مقوّي اعضاي ریيسه و حواس و مسهل مرّّه سودا و صفرا مي­ باشد و جهت امراض سوداوي و سرسام و برسام و جنون و ماليخوليا و خفقان و خشونت سينه و سرفه و ضيق­النّفس و نيكویي رخسار و سنگ مثانه و يرقان و تقويت حرارت غريزي مؤثر و مضرّ سپرز و مصلحش صندل است و قدر شربت از آبش تا چهار اوقيه و از جرم او تا  ده درهم و بدلش به وزن او ابريشم محرق و چهار دانگ او پوست ترنج است و چون از آب او و آب سيب و آب مويز شراب ترتيب دهند، ده مثقال او تفريح به حدّ يك رطل شراب مي­كند بدون ازالة عقل و دو درهم گل او با يك درهم طين ارمني و دو درهم شكر رافع خفقان است.

عرق گاوزبان جهت امراض سوداوي مفيد و در ساير افعال ضعيفتر از آن مي باشد و قدر شربتش سي مثقال و  برگ سوختۀ او جهت قلاع اطفال و سستي بن دندان و حرارت دهان مفيد است.»

در کتاب مفرده شناسی از مجموعه آموزشی دکتر حسین روازاده در مورد همه مفرده های گیاهی دارویی مطالبی چامع با ذکر منبع دست اول و تمامی خواص، ویژگی ها و کیفیات توضیحاتی کامل آمده است که توجه شما فرهیخته گرامی را به آن جلب می نماییم. و شما می توانید هر گیاهی را با خواص آن در این کتاب ها بیابید.