گياهي است علفي و چند ساله كه ارتفاع آن به حدود 2 متر مي رسد ساقه آن از كرك­هاي ريز كه به رنگ خاكستري مي­باشد پوشيده شده است .

برگ­هاي ختمي دندانه­ دار، پهن و مانند قلب مي­باشد. گل­هاي آن درشت به رنگ سفيد مايل به قرمز يا ارغواني است كه به صورت دسته­ هاي سه­ تايي در اواخر تابستان ظاهر مي­شود .

ختمي به علت داتشن گل­هاي زيبا به صورت گياه زينتي در باغچه­ ها كاشته مي­شود. تمام قسمت­هاي اين گياه استفاده طبي درد .

خواص دارویی

ختمي از نظر طب قديم ايران سرد و تر است و بطور كلي روي تمام اعضاي بدن مخصوصاً روده ­ها، ريه­ ها، معده، كليه­ ها و مثانه موثر است .

ـ ملين و برطرف كننده يبوست است؛

ـ بيماري­هاي تنفسي را برطرف مي­كند؛

ـ سرفه­هاي خشك را از بين مي برد؛

ـ براي رفع گلو درد جوشانده گل ختمي را غرغره كنيد؛

ـ عادت ماهيانه را منظم مي­كند .

خواص ریشه ختمی

ـ ناراحتي­هاي پوستي را برطرف مي­كند و پوست را نرم مي­سازد؛

ـ سرفه­هاي خشك را از بين مي­برد؛

ـ تب را پائين مي­آرود ؛

ـ اسهال خوني را شفا مي­بخشد؛

ـ ادرار را زياد مي­كند؛

ـ كمي ترشحات عادت ماهيانه را برطرف مي­كند؛

ـ تورم را رفع مي­كند؛

ـ ناراحتي­هاي دستگاه ادراري را برطرف مي­كند؛

ـ قند خون را تنظيم مي­كند.

خواص برگ ختمی

ـ ضماد برگ ختمي در برطرف كردن دمل­ها و ورم پستان و روم معده موثر است؛

ـ براي التيام شكستگي­ها، برگ ختمي را بصورت ضماد درآورده و روي محل شكستگي بگذاريد؛

ـ ضماد برگ ختمي در برطرف كردن درد سياتيك مفيد است ؛

ـ رعشه را برطرف مي­كند؛

ـ ورم بناگوش را با ضماد برگ ختمي درمان كنيد.

حکیم عقیلی خراسانی در مخزن­الادویه آورده است:

«معروف است و سفيد و سرخ و الوان مختلفه مي­باشد و آنچه بي­گل باشد خطمی برّی و خطمي نر نامند.

جالينوس سرد و تر دانسته و شيخ الرّئيس گرم به اعتدال و اكثر مركّب القوي و مايل به سردي و تري و از انواع خبّازي شمرده­اند و محلّل و منضج و رادع و مرخّي و گل او ضعيفتر از برگ و ساق و هرگاه برگ و ساق او را خشك كرده كوبيده استعمال نمايند بهتر دانسته­اند و آب طبيخ او جالي امعاء و مقعد و رافع ضرر تندي ادوية مسهله است و يك مثقال او جهت تحليل قولنج و گشودن بول و حيض و قرحة امعاء و نفث الدّم و سرفة حارّه و اسهال و مغص و مواد سوداوی و خلط خام و ضماد او جهت التیام قروح و تسکین درد ورم­ها و تحلیل او و خنازیر و نضج جراحات و دمل و ورم پستان و مقعد و ورم جراحات و حزاز و شكستگي اعضاء و عرق­النّساء و مفاصل و نقرس و با روغن زيتون جهت گزيدن هوام و سوختگي آتش و با ادوية مناسبه و روغن­ها جهت ذات­الجنب و ذات­الرّيه و ضماد پختة او با روغن بغايت منضج سريع­الأثر در اورام حارّه و نطول او جهت نرم داشتن موي و جلوس در طبيخ او جهت ورم مقعد و انضمام فم رحم زنان عقيم مفيد است و تخم كوبيدة ‌او جهت سنگ گرده و لعاب او با شكر جهت سرفة حار و ضماد او با سركه كه در آفتاب نشينند جهت بهق و با روغن زيتون و سركه جهت سموم حيواني و يك جزو تخم او با دو جزو دانة خرما كه با سركه طلا كنند جهت ورم بغايت مجرّب و پوست بيخ او بغايت مليّن و قوي التّحليل و طبيخ او جهت مغص و زحير و سدّة امعاء و قرحة او و با شراب جهت عسر بول و حصات و رفع فضلات خام مثانه و عرق­النّساء و ارتعاش و شكاف عضلات و جلوس در طبيخ او و به دستور تضميد آن جهت تحجّر مفاصل و صلابت اعضاء و مضمضة ‌طبيخ او با سركه جهت درد دندان نافع است و چون بيخ او را كوبيده در لته بسته در آب گذاشته در زیر آسمان چندان بگذارند که منجمد گردد طلای او جهت رفع تهبج پلك چشم مؤثّر است و به جهت سرفة حارّه و  نفث­الدّم مجرّب و طبيخ او نيز همين اثر دارد و مضرّ معده و مصلح او عصاره زرشك و عسل و رازيانه و گويند مضرّ ريه است و عسل مصلح اوست و قدر شربتش از يك مثقال تا دو مثقال و از طبيخ او تا سي مثقال و بدلش خبّازي و صمغ خطمي بغايت مسكّن تشنگي و قابض طبع و رافع قي صفراويست.»

در کتاب مفرده شناسی از مجموعه آموزشی دکتر حسین روازاده در مورد همه مفرده های گیاهی دارویی مطالبی چامع با ذکر منبع دست اول و تمامی خواص، ویژگی ها و کیفیات توضیحاتی کامل آمده است که توجه شما فرهیخته گرامی را به آن جلب می نماییم. و شما می توانید هر گیاهی را با خواص آن در این کتاب ها بیابید.