خواص – کاربرد

در هند از گیاه پنیرک به عنوان داروی لعابدار نرم کننده و خنک کننده و تب بر استفاده می شود و در موارد ناراحتی های غشاهای مخاطی مجاری ریه و مجاری مثانه و ادرار تجویز می شود. به شکل ضماد نیز در استعمال خارجی برای رفع التهابهای پوست کاربرد دارد. در مناطق مختلف خاور دور از برگها و گلهای پنیرک که دارای لعاب فراوان است برای نرم کردن سینه و به صورت غرغره برای شست و شوی دهان مصرف می کنند.

دارویی برای معالجه برونشیت و ورم حلق و گلو می باشد. به علاوه مدّر است و برای معده و طحال نافع می باشد. 30 گرم برگ خشک پنیرک در یک لیتر آب می جوشانند و به عنوان نرم کننده و مسکن می خورند.

حکمای طب سنتی در اغلب مدارک و اسناد، پنیرک و خطمی را فروعی از یک نبات می دانند مثلاً در بعضی اسناد آمده است که خبّازی دو نوع دارد؛ نوع کبیر و نوع صغیر. نوع کبیر آن را خطمی می نامند و نوع صغیر را پنیرک یا خبّازی گویند. و برای پنیرک نیز دو قسمت قایل اند پنیرک کبیر و پنیرک صغیر که هر دو گونه فوقاً شرح داده شده است.

از نظر طبیعت پنیرک طبق رأی حکمای طب سنتی کمی سرد و تر است و عده ای آن را معتدل می دانند و در مورد خواص آن معتقدند که پنیرک اعتدال دهنده و ملین است. اخلاط غلیظه را رقیق و اخلاط خیلی رقیق را معتدل می نماید. انسداد مجاری کبد را باز می کند و موجب ازدیاد ترشح ادرار و شیر می شود. ضماد ساییده برگ آن برای شکستگی اعضا و تحلیل ورمهای گرم و گزیدن زنبور مفید است. اگر با روغن زیتون مخلوط و تهیه شود برای سوختگی آتش و باد سرخ و گزیدن عقرب نافع است. خوردن دم کرده شاخه و برگ آن با شکر برای سرفه و رفع خشونت صدا که ناشی از حرارت و خشکی باشد و همچنین برای یرقان، زخم معده، شکم روش و سوزش مجرای ادرار مفید است. ضمادی که از ریشه و برگ آن تهیه شود برای درد پشت مفید است. نشستن در آب دم کرده برگ آن برای نرم کردن ورمهای مقعد و استحکام عضلات رحم نافع است.

تخم پنیرک سرد و تر است و دارای لعاب زیادی است و برای سرفه های گرم و خشک، گرفتگی آواز، تقویت روده ها، لینت شکم، زخم کلیه و مثانه و رفع سوزش داروهای گرم و ضماد تخم برگ آن برای گزیدن زنبور مفید است. تنقیه آن برای رفع سوزش روده ها، رحم و مقعد و ضماد تخم آن با جو پوست گرفته برای ورمهای گرم و دردناک سفت نافع است. تخم آن برای معده های ضعیف مضر است. برای رفع عوارض تخم آن باید ربّ میوه استفاده کرد. مقدار خوراک از تخم آن تا 20 گرم است. خوردن دم کرده گل پنیرک برای زخم کلیه و مثانه نافع است و اگر از سرشاخه های گلدار آن استفاده شود برای درد روده و مثانه مفید است.

دم کرده گل پنیرک: 10 گرم گل پنیرک را در 1 لیتر آب جوش دم کرده و صاف نمایند و به عنوان نرم کننده سینه و سایر خواص آن بتدریج فنجان فنجان بیاشامند.

گونه های زینتی پنیرک نیز وجود دارد که از نظر زیبایی کاشته می شود نظیر La mauve musquee که نام علمی آن Malva muschata می باشد که گیاهی است پایا و چند ساله به بلندی 60-20 سانتی متر. گلهای آن صورتی یا سفید و زیبا که در تابستان ظاهر می شود و برگهای معطری دارد که بوی مشک می دهد. ازنظر دارویی مورد توجه نمی باشد.