به فارسی «ترنجبین»، «ترانگبین» و «ترنگبین» گفته می شود و در حقیقت ترنجبین معرب ترنگبین است که در فارسی معمول می باشد. به فرانسوی Manna of hedysarum و به عربی «ترنجبین» نامند. ماده ای است شیرین از مَنّها که به صورت شبنم روی گیاه حاج یا خارشتر یا خازبز می نشیند. گیاه خارشتر درختچه یا بوته خاری است از خانواده بقولات که در بیابانها و دشتهای کم ارتفاع ایران مانند خراسان، تبریز، زرند، اطراف قم و بوشهر به طور خودرو فراوان دیده می شود.

در فصل گرمای زیاد و در اواخر تابستان روی برگها و شاخه های این گیاه قطرات ترنجبین شبها ظاهر می شود و روستاییان محل صبحهای خیلی زود قبل از طلوع آفتاب آن را جمع آوری می نمایند. معمولاً در مناطقی که این گیاه ترنجبین نمی دهد به مصرف تعلیف دام، شتر و بز می رسد. به همین جهت این گیاه به خارشتر و یا خاربز معروف شده است. البته در مناطقی که این گیاه ترنجبین می دهد نیز شتر و بز خیلی دوست دارند از آن تعلیف شوند و پروار هم می شوند سابقاً مرسوم بود از ترنجبین در خراسان و یزد در کارخانجات ساده قندگیری به طور سنتی قند می گرفتند ولی بعدها چون فروش ترنجبین ازنظر دارویی بازار بهتری پیدا کرد فقط به عنوان دارو می فروشند.

ازنظر ترکیبات شیمیایی روشن شده است که در ترنجبین به مقدار زیادی قند ساکاروز وجود دارد.

خواص – کاربرد

ترنجبین طبق نظر حکمای طب سنتی کمی گرم ولی در عین حال تر است. به طور کلی ملیّن و مسهل صفرا بوده و در مورد سرفه، درد سینه، تسکین عطش و تبهای گرم از شیرخشت لطیف تر و مؤثرتر است. با آب پنیر برای اخراج اخلاط سوخته و با ماءالشعیر برای دفع اخلاط گرم و مخلوط با کره برای باز کردن ادرار در مواردی که ترشح ادرار بند می آید و مداومت در مصرف آن با شیر تازه برای تحریک قوه باه مفید است. برای این کار باید 30 گرم آن را با 200 گرم شیر تازه هر بار بیاشامند. اگر ترنجبین با آب زیره خورده شود برای دفع صدای شکم که با تب خفیفی توأم باشد، نافع است. خوردن ترنجبین برای بیماران مبتلا به حصبه، اسهال خونی، بواسیر و خون ادراری و آبله جایز نیست. در مورد بیمارانی که مبتلا به آبله هستند ابوعلی سینا برای لینت مزاج تمرهندی را توصیه می نماید و اگر به تنهایی اثر نبخشد معتقد است که قدری شیرخشت به آن اضافه شود و به هر حال توصیه این است که از خوردن ترنجبین احتراز شود. ترنجبین برای طحال و اشخاص گرم مزاج مضر است. برای تهیه آب ترنجبین مقدار لازم ترنجبین را در آب جوش می ریزند تا حل شود و آب صاف روی آن آماده خوردن است. اگر صبح ناشتا خورده شود مؤثرتر است. مقدار خوراک آن 35-12 گرم است و جانشین آن از نظر دارویی شیرخشت است.